Professionals

Wat is MBT?

Mentalization-Based Treatment (MBT) is een bewezen effectieve behandeling voor volwassenen met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). De methode wordt door verschillende nationale en internationale richtlijnen aanbevolen voor de behandeling van deze aandoening. BPS is een ernstige psychische stoornis die wordt gekenmerkt door stoornissen in relaties, zelfbeeld, emotiehantering en impulsiviteit. Kenmerkend voor MBT is dat er nauwelijks patiënten met BPS worden uitgesloten van behandeling. Sinds kort zijn ook toepassingen van MBT ontwikkeld voor kinderen, adolescenten, gezinnen en mensen met antisociale persoonlijkheidsstoornissen.

Theorie

MBT gaat ervan uit dat de problemen van mensen met BPS in belangrijke mate voortkomen uit verstoringen in de capaciteit om te mentaliseren. Mentaliseren verwijst naar het vermogen om het eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen vanuit gedachten, gevoelens of intenties. Door problemen hierin hebben mensen met een BPS minder grip op zichzelf en op hun relaties met anderen, wat kan leiden tot stemmingsschommelingen, overgevoeligheid, wantrouwen en impulscontroleproblemen. Vanuit zowel neurowetenschappelijke als ontwikkelingspsychologische studies bestaat er uitgebreide wetenschappelijke steun voor de theorie achter MBT.

Doelgroep

De patiënten die behandeld worden met MBT hebben ernstige klachten ten gevolge van een borderline persoonlijkheidsstoornis. MBT sluit nauwelijks patiënten uit van behandeling. Ongeveer twee op drie MBT-patiënten voldoet aan de criteria van minstens één co-morbide persoonlijkheidsstoornis, meer dan 9 op 10 voldoet aan minstens één co-morbide as 1 stoornis, zoals een middelenmisbruikstoornis (79%), angststoornis (42%), stemmingsstoornis (36%) of eetstoornis (33%). Meer dan de helft van de MBT-patiënten verwondt zichzelf voor de start van de behandeling en 1 op 3 rapporteert minstens één suïcidepoging in de periode voorafgaand aan de behandeling. Meer dan 1 op 3 patiënten werd in de laatste zes maanden voor behandeling opgenomen op een crisisafdeling.

Werkzame ingrediënten

Aangenomen wordt dat de volgende elementen voor een effectieve behandeling zorgen:

Effectiviteit van MBT-behandelingen

In twee belangrijke door randomisering gecontroleerde studies (RCT) werd aangetoond dat MBT leidt tot een sterke afname in zelfverwonding, suïcidepogingen en depressieve symptomen, een sterke verbetering van sociaal en interpersoonlijk functioneren en significant minder crisisopnames. De effectgroottes varieerden van 0.7 tot 1.7. Dit betekent dat de behandeling een groot tot zeer groot effect heeft. De behandeluitkomsten van MBT waren niet alleen beter dan ‘treatment as usual’ maar ook beter dan reguliere richtlijnbehandeling. In deze controleconditie werd een alternatieve behandeling volgens de richtlijnen voor de behandeling van BPS in dezelfde dosering aangeboden. Dit betekent dat MBT een meerwaarde heeft. Deze behandelresultaten blijven vijf jaar na het afronden van de behandeling niet alleen standhouden, maar nemen zelfs toe. Deze bevindingen geven aan dat de behandeling een fundamenteel effect heeft op de wijze waarop iemand functioneert, zodat ook zonder ondersteuning van een actieve behandeling, de verbeteringen zich kunnen voortzetten.

Kosteneffectiviteit van MBT-behandelingen

Een MBT-behandeling is door haar relatief lange duur en soms hoge dosering niet goedkoop. Toch is een behandeling al snel rendabel. Dat komt omdat niet-behandelen ook duur is: de zorgconsumptie van mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis is erg groot. Gekoppeld aan veelvuldig werkverzuim zorgt dit ervoor dat de maatschappelijke kosten van deze aandoening erg hoog zijn. Van alle psychische stoornissen blijkt het aandeel maatschappelijke kosten in de totale kostprijs het grootst voor persoonlijkheidsstoornissen. Zo laat een Britse studie zien dat patiënten vóór de start van een MBT-behandeling jaarlijks ongeveer €34.000 kostten. Doordat behandeling het aantal crisisopnames terugdrong, verminderden de totale kosten, zelfs met inbegrip van de behandelkosten, tot ongeveer jaarlijks €20.000. Na afloop van de behandeling vielen de kosten terug tot ongeveer € 2000 voor de MBT-groep, terwijl de kosten voor de controlegroep hoog bleven. Deze studie laat dus zien dat een MBT-behandeling niet alleen effectief is, maar ook maatschappelijk rendabel: de kosten inclusief behandelkosten zijn lager, dan de kosten vóór behandelen en ook na behandeling blijven MBT-patiënten goedkoper. Behandelen – met inbegrip van de kosten die daaraan verbonden zijn – is dus goedkoper dan niet-behandelen.

Kwaliteitssysteem MBT

MBT Nederland is bezig met de ontwikkeling van een kwaliteitssysteem om de implementatie van nieuwe MBT-programma’s te ondersteunen en de kwaliteit van lopende programma’s continu te monitoren en bij te sturen. Het kwaliteitssysteem voor MBT is geïnspireerd op bestaande systemen die hun doelmatigheid al bewezen hebben, zoals bij Multisystemic Therapy. Op basis van een uitgebreide analyse van kritische factoren die een rol spelen bij de kwaliteit van MBT-behandelingen wordt een systeem van kwaliteitsborging ontwikkeld. Hieronder vallen het ontwikkelen van een organisatiehandleiding, het opzetten van een supervisie- en consultatieprocedure en het ontwikkelen van monitoringinstrumenten om de behandelintegriteit te bewaken. Een dergelijk kwaliteitssysteem moet leiden tot veiligere implementaties van maximaal werkzame behandelprogramma’s.

Factsheet Expertisecentrum MBT-NL
Alle informatie over MBT vindt u overzichtelijk weergegeven in deze factsheet.

Download hier de factsheet Kwaliteitsysteem.