Wat is MBT?
In Engeland hebben Anthony Bateman en Peter Fonagy Mentalization-Based Treatment (MBT) ontwikkeld, een psychotherapeutisch behandelprogramma voor mensen met een ernstige borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Het MBT-model gaat ervan uit dat de klachten van personen met BPS te maken hebben met het vermogen tot mentaliseren. Mentaliseren houdt in dat je je eigen gedrag en dat van anderen kunt begrijpen en verklaren vanuit achterliggende gevoelens, gedachten, motivaties, enz. Het MBT-behandelprogramma is gericht op het versterken van het vermogen om te mentaliseren.
Bij mensen met BPS neemt het mentaliserend vermogen snel af bij verhoogde spanning, bijvoorbeeld wanneer contacten met anderen hechter en intenser worden. Als dat gebeurt, worden ze overspoeld door emoties, voelen ze zich snel bekritiseerd of afgewezen, vullen ze gedachten bij anderen in of reageren ze impulsief vanuit een bepaalde gevoelstoestand. Sommigen hebben minder last van deze heftige emoties, maar vermijden echte relaties met anderen. Hierdoor voelen ze zich regelmatig leeg, alleen of waardeloos. Therapeuten zijn er steeds op gericht om patiënten te helpen zichzelf, anderen en hun relaties in het hier en nu beter te begrijpen. Ze proberen samen met de patiënt te achterhalen wanneer het mentaliseren afneemt, hoe dit samenhangt met wat er net daarvoor gebeurde en hoe dit leidt tot bepaalde klachten of symptomen. Hierdoor wordt het voor de patiënt steeds duidelijker wie hij/zij is (er ontstaat een sterker zelfgevoel/zelfbeeld/ identiteit) en wat de patiënt met zijn/haar problemen kan en wil. Na een behandeling volgens het MBT-model ontstaat een verbeterd mentaliserend vermogen met als gevolg: minder klachten (met name angst en depressie), grote afname van het middelenmisbruik (indien van toepassing), beter functioneren in sociale relaties en in de maatschappij, belangrijke en blijvende veranderingen op een aantal gebieden zoals zelfbeeld en zelfcontrole, grote toename in de ervaren kwaliteit van leven en adequater gebruik van hulpverlenende instanties. Verschillende wetenschappelijke studies tonen aan dat deze behandeling blijvend positieve effecten sorteert.
Voor wie is MBT bedoeld?
MBT was in eerste instantie vooral bedoeld voor volwassenen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Bewijzen dat MBT zeer sterke effecten heeft, komen ook vooral uit onderzoek bij BPS-patienten. Kenmerkend voor MBT is dat de behandeling in vrijwel alle gevallen kan worden toegepast, ongeacht of er sprake is van ernstige bijkomende problematiek, zoals eetstoornissen, psychotische symptomen, verslavingsproblemen, depressie, angststoornissen of andere persoonlijkheidsstoornissen. Uitzonderingen op deze regel zijn schizofrenie, een primaire diagnose van een schizoïde en/of schizotypische persoonlijkheidsstoornis en schade aan de hersengebieden doe mentaliseren mogelijk maken.
Sinds haar ontwikkeling zijn er verschillende adaptaties ontwikkeld. Zo bestaan er steeds meer MBT programma’s voor adolescenten en hun gezinnen (MBT-A en MBT-F). Ook voor ouders van erg jonge kinderen werd een specifiek programma ontwikkeld (MBT-P). In Engeland wordt er ook geëxperimenteerd met een programma voor antisociale persoonlijkheidsstoornissen. Verder bestaan er allerlei varianten die meer toegespitst zijn op eerstoornissen of somatoforme stoornissen en zijn er ook programma’s in ontwikkeling waarbij men MBT combineert met een oureachende behandeling voor patiënten die er niet in slagen een ambulant of deeltijdprogramma te volgen (FACT). Of deze programma’s ook werkzaam zijn, moet onderzoek de komende jaren aantonen.
Hoe ziet de behandeling eruit?
Hoe de behandeling er concreet uitziet, kan verschillen. Wel hebben alle programma’s een aantal kenmerken gemeen:
- Doorgaans vormt het programma een combinatie van individuele en groepstherapie
- In de deeltijdprogramma’s wordt psychotherapie aangevuld met creatief beeldende therapie, schrijfgroep en sociaal uur
- Medicatie wordt geïntegreerd in het programma. De psychiater is doorgaans niet tegelijk de hoofdbehandelaar
- De behandeling wordt regelmatig geëvalueerd in het bijzijn van de patiënt
- De patiënten worden begeleid bij het stabiliseren van hun sociale omstandigheden
- De therapeuten zijn vaak erg actief en vertrekken van een ‘niet-wetende’ houding om het mentaliseren bij de patiënt te bevorderen
- Het team zal voortdurend inspanningen doen om informatie zorgvuldig over te dragen, behandellijnen doorheen de programma-onderdelen vast te houden en op een consistente manier de interventies toe te passen
Meer lezen?
Hieronder vindt u publicaties van medewerkers van MBT Nederland.
Bales, D. (2008). Mentalization-based therapy voor patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis – recente ontwikkelingen. Tijdschrift voor psychiatrie, suppl.1. 10
Bales, D. (in druk). Mentalization-Based Treatment voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. In: T.J.M. Ingenhoven, A.C. van Reekum, J.B. van Luyn, P. Luyten (red.). Handboek Borderline Persoonlijkheidsstoornis. Uitgeverij De Tijdstroom.
Bales, D. & Bateman, A.W. (in druk). MBT in day hospital settings. In: Bateman, A.W., Fonagy, P. (eds.) Handbook of Mentalizing in Mental Health Practice. American Psychiatric Publishing.
Bales, D.L., Beek, N.v., Bateman, A. (2007). Mentalization-Based Treatment voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. In Eurelings-Bontekoe, E.H.M, Verheul, R., Snellen, W.M. (red), Handboek persoonlijkheidspathologie. Houten, NL: Bohn Safleu van Loghum. Hfd. 14; 249- 271
Bales, D., Van Beek, N., & Bateman, A. (2009). Mentalization-based treatment voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. In: E.H.M. Eurelings-Bontekoe, R. Verheul & W.M. Snellen (Eds). Handboek persoonlijkheidspathologie (pp. 265-288). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum
Bales, D., Beek, N. van, Smits, M., Willemsen, S., Busschbach, J.J.V., Verheul, R. & Andrea, H. (in press). Treatment outcome of 18-month, day hospital Mentalization-Based Treatment (MBT) in patients with severe borderline personality disorder in the Netherlands. Journal of Personality Disorders.
Hesselink, A., Bales, D., De borderline persoonlijkheidsstoornis, Impulsief, angstig en instabiel. In: Muste, E., Cornelissen, K., Hartman, S. (red.), Persoonlijkheidsproblemen, beleving en behandeling. Amsterdam, NL.: Boom. P. 54- 58.
Hutsebaut, J. (2009). Mentaliseren in de adolescentie. Kinder- & Jeugdpsychotherapie, 36, 34-51.
Hutsebaut, J., Bales, D., Kavelaars, M., Gerwen, J. van, Busschbach, J.J.V., & Verheul, R. (2011). Implementatie van een behandelmodel voor persoonlijkheidsgestoorde adolescenten. Successen, mislukkingen en aanbevelingen. Tijdschrift voor psychotherapie, 37, 162-176.
Nijssens, L, Luyten, P. & Bales, D. (in press). Mentalization Based Treatment for Parents (MBT-P) with Borderline Personality Disorder and their Infants. In: Midgley, N. & Vrouva, I. (eds.) Keeping Children in Mind: Mentalization-based Interventions with Children, Young People and their Families.